Voor een nagenoeg volle zaal in het Compagnie Theater presenteerde Pam-voorzitter Felix Rottenberg 20 april j.l. op karakteristieke wijze een PAM ledenavond die in het teken stond van ’De Deal’. Aan het einde van de avond waren een aantal zaken glashelder.
Zoals: Wat is PAM? Welke mensen zijn hierbij betrokken? Wat doet een CBO en wat doet een beroepsorganisatie? De wisselwerking tussen de Deal en de aanloop naar de nieuwe wetgeving. Wat maakt de onderhandeling met RODAP zo lastig? De Deal zelf. BMS en EMS/VOD . Wat merkt u van de deal in de contractpraktijk? En de huidige stand van zaken wat betreft het wetsvoorstel.
verslag door Peter Dop
Als inleiding werd een nieuw animatie filmpje getoond betreffende de auteurscontracten. In het filmpje is zeer inzichtelijk de huidige stand van zaken te zien. Zie ook deze link.
Rottenberg beklemtoont de kwaliteit van de Nederlandse film. Als je ziet wat er de afgelopen periode gepresteerd is met Nederlandse Film, dan zet dat zoden aan de dijk. Het kan altijd meer, maar het is substantieel. En die kwaliteit van de Nederlandse film bepaalt dat wij een serieuze partij zijn.
rechtenoverdracht
Robert Alberdingk Thijm (scenarioschrijver en jurist, een unieke combinatie) vertelt over het ontstaan van PAM. Regisseurs, scenarioschrijvers en acteurs kwamen samen met als doel een one stop shop (1 loket waarin auteursrechterlijke vergoedingen voor makers worden geregeld) te creëren. Hij legt het verschil uit tussen een CBO (een rechtenorganisatie) en een beroepsvereniging: een cbo verzamelt bepaalde rechten van makers om namens hen gezamenlijk vergoedingsafspraken met exploitanten te maken en deze vergoedingen vervolgens aan makers uit te keren, terwijl een beroepsorganisatie meer in algemene zin de belangen van makers behartigt. De deal is dit jaar tot stand gekomen tussen de CBO’s: LIRA, VEVAM en NORMA enerzijds en RODAP (Kabelaars, producenten en omroepen) anderzijds. Vervolgens gaat hij in op de wisselwerking tussen de Deal en de aanloop naar de nieuwe wetgeving. Het tot stand komen van de wet gaf druk op de onderhandelingen. Een nuttige tijdbom eigenlijk.
Rottenberg gaat met Hanneke Verschuur (LIRA) in op de vraag wat de onderhandeling met RODAP zo lastig maakte. Verschuur geeft vervolgens op verzoek van Rottenberg een minicollege over de overdracht van rechten en de rol die de LIRA rechtszaak hierin speelde. De essentie van het auteursrecht is dat iemand die iets gemaakt heeft zelf kan bepalen wat er met zijn werk gebeurt. De maker is degene die toestemming moet geven voor exploitatie. Dat is een principiële kwestie en heeft ook consequenties voor de individuele contractpraktijk. De gerechtelijke uitspraak in de LIRA-zaak bevestigde namelijk dat de maker zijn rechten, nog voordat deze rechten via het vermoeden van overdracht bij de producent terecht komen, aan een CBO kan worden overdragen waardoor de rechten van scenarioschrijvers in de meeste gevallen dus bij LIRA liggen en niet bij de producenten. (NB Producenten zijn het overigens niet met deze stelling eens en vechten de uitspraak van de rechter aan.)
Bij de contractbesprekingen is de veiligstelling van de rechtenvergoeding voor de makers zeer essentieel. Dat lijkt nu voor een belangrijk deel gelukt, wettelijk en aanvullend voor VOD in het convenant. Althans wat betreft de kabel en on demand. Maar de praktijk is grillig. Er zijn dingen waarover de CBO’s nog in gesprek zijn, zoals o.a. over vormen van exploitatie waarvoor (nog) geen afspraken zijn gemaakt met RODAP. Er is op dit moment dus een vergoeding geregeld voor een aantal exploitaties, maar niet voor alle. En voor het verleden is ook nog geen regeling tot stand gekomen.
Rottenberg kwam in beeld als PAM-voorzitter, toen de onderhandelingen onder leiding van Cees van Rij plotseling door RODAP werden opgeblazen. Hij vertelt over de aanpak van de hernieuwde onderhandelingen en hoe hij met de voorzitter van RODAP, D’66 politica Medy van der Laan de vastgelopen onderhandelingen nieuw leven inblies. Het draaide hierbij om 2 exploitatievormen: Basic Media Services (BMS) en Extra Media Services (EMS).
BMS
BMS (Basic Media Services) is op dit moment geregeld in het convenant met RODAP voor het overgangsjaar 2015 en de eerst volgende vier jaar daarna. VEVAM-directeur Sylvia Brandsteder licht toe wat er onder BMS verstaan wordt. Het onderscheid BMS en EMS is afkomstig van RODAP. BMS is het lineair uitzenden van filmwerken in Nederland als mede gratis Uitzending Gemist-diensten. Werken die tot 14 dagen na de uitzending gratis on demand worden aangeboden. EMS is het on demand aanbieden van filmwerken, die tegen betaling door het publiek worden afgenomen.
RODAP heeft altijd gepleit voor het onderscheid tussen BMS en EMS en de rechtenorganisaties zijn daarin meegegaan. Volgens de nieuwe wet zijn de exploitatiemaatschappijen verplicht om voor BMS via CBO’s een vergoeding aan de hoofdmakers van de film te betalen. In de Deal is overeengekomen dat de distributeur 18 cent per maand per abonnee zullen betalen met ingang van 1 januari 2015. De looptijd is 5 jaar. Naar verwachting gaat het om een totale opbrengst van ca. 15 miljoen euro op jaarbasis. De vergoeding is beperkt tot een maximum van 40 RODAP-zenders, waaronder op dit moment alle kanalen van NPO, RTL en SBS. Maar er zijn nog géén afspraken over het doorgeven van buitenlandse zenders in Nederland. In het eerdere onderhandelingstraject onder voorzitterschap van Van Rij was er overigens al deelovereenstemming over de vergoeding voor het doorgeven van de RoDAP zenders, maar RODAP heeft het finale voorstel van Van Rij afgewezen omdat zij niet akkoord waren met de voorgestelde tarieven voor EMS, noch met een overdracht van rechten door de filmmakers aan hun CBO´s, en niet bereid waren tot een deelakkoord.
Voor BMS is in het wetsvoorstel een verplichting opgenomen om de vergoedingen collectief af te dragen, maar voor EMS (VOD) moest er op basis van vrijwillig collectief beheer tot afspraken gekomen worden.
Het is belangrijk dat er ook over EMS vergoedingsafspraken komen want de ontwikkelingen gaan snel. Het consumentengedrag verandert en het is niet ondenkbaar dat er in de toekomst veel minder lineair gekeken gaat worden terwijl aan de andere kant de vraag naar on demand enorm stijgt. Vooralsnog lijken de aantallen abonnees voor BMS trouwens nog steeds te blijven stijgen.
EMS
Dan de EMS (Extra Media Services). Daar kleven twee aspecten aan: 1) Wat we tijdelijk hebben afgesproken voor 2015. En 2) Wat we in gang zetten via onderhandelingen en het onderzoek wat daar aan vooraf gaat om tot meerjarige vergoedingsafspraken te komen. Een belangrijk onderdeel van de deal is namelijk dat er een expertisegroep aan de slag gaat zodat de hoogte van de vergoeding vastgesteld kan worden voor EMS/VOD na 2015.
Wisso Wissing (directeur NORMA) licht het belang van een expertise groep toe. Wat de verschillende opdrachten voor de expertisegroepen zijn, wat ze moeten onderzoeken. Hij geeft een korte inzage in het VCB (Vrijwillig Collectief Beheer) model zodat er een brug gemaakt wordt naar de contractpraktijk. Vervolgens gaat hij in op EMS.
Het was een jaar geleden een teleurstelling dat de wetgever de vergoedingen voor EMS, ondanks een eerder voorstel dat daarin wel voorzag, toch niet in de wet wilde regelen, na een zware politieke lobby door o.a. RODAP leden. De wetgever heeft er echter bij partijen op aangedrongen om over deze exploitaties op vrijwillige basis toch afspraken te maken binnen de werkgroep Van Rij. Van Rij heeft aan het eind van dit traject een eindvoorstel aan partijen gepresenteerd, dat zowel een regeling voor BMS als EMS inhield. De CBO’s gingen akkoord, RODAP niet. Het is nu alsnog gelukt om hierover een deal te sluiten. Er zijn contractuele afspraken tot stand gekomen tussen de 3 CBO’s en RODAP (het zgn. VCB-model). Uitgangspunt hierbij is dat de VOD rechten aan de producent worden overgedragen, waar vervolgens een vergoeding voor de maker tegenover staat die via een ketenverplichting door de eindexploitant aan de CBO betaald moet worden. Deze verplichting staat in een zgn. Annex die bij alle opdrachtcontracten zal worden opgenomen. In deze annex wordt afgesproken dat er een billijke, proportionele vergoeding wordt betaald aan de CBO’s t.b.v. de hoofdmakers en de uitvoerende kunstenaars die een hoofdrol vertolken.
Voor dit jaar zal de EMS vergoeding in de vorm van een lumpsum betaald worden. Een werkgroep gaat zich buigen over de tarieven voor EMS gebruik in de toekomst. Daarvoor zal eerst onderzoek worden gedaan naar het gebruik. Welke films worden er via VOD bekeken en wat zijn de inkomsten? De RODAP-partijen hebben vooralsnog steeds gezegd dat zij geen gegevens mogen delen. Wij hebben nu geen toegang tot die gegevens, en de werkgroep heeft tot taak deze gegevens alsnog boven water te krijgen, zodat er op een reële manier over de tarieven onderhandeld kan worden .
We hebben nu met RODAP afgesproken dat we in de eerste helft van dit jaar het convenant verder uitwerken en dat wanneer er op 1 juni geen overeenstemming over de tarieven voor EMS wordt bereikt, dat er vóór 1 juli arbiters worden aangewezen. Op 1 december 2015 moeten de tarieven vanaf 1 januari 2016 uiterlijk vastgesteld zijn.
huidige contractpraktijk
Maaike Boomstra (jurist NORMA) geeft inzicht wat er uit het veld te horen valt, wat betreft de huidige contractpraktijk. Naast vergoedingen voor BMS en EMS hebben de hoofdmakers en hoofdrolspelers recht op enerzijds het honorarium en anderzijds een billijke vergoeding indien de exploitatierechten aan de producent zijn overgedragen. In de praktijk vindt er vaak een afkoop plaats van de billijke vergoeding, al dan niet als onderdeel van het honorarium. Dat steunen wij als PAM natuurlijk niet. Wij vinden dat er voor elke exploitatie een proportionele billijke vergoeding betaald dient te worden. Helaas hebben we dat via de wet en in het convenant maar gedeeltelijk bereikt. De vergoeding is namelijk nog niet voor alle exploitatierechten zeker gesteld, bijvoorbeeld bioscoop en dvd.
Er is duidelijk afgesproken dat het niet de bedoeling is dat de afgesproken vergoedingen, die nu aan de voorkant zijn geregeld, aan de achterkant op de filmmaker worden verhaald zoals via verrekening met bijvoorbeeld honoraria of vrijwaringsclausules. We vragen de makers daar alert op te zijn. Als het gebeurt, meldt dat bij je CBO, dan kunnen we actie ondernemen.
Helaas zijn niet alle problemen in de contractpraktijk opgelost. Er zijn nog steeds zaken die onderwerp van discussie zijn. De producent respecteert doorgaans niet dat een maker bepaalde rechten (waarvoor nog geen vergoedingsregeling is afgesproken) bij zijn CBO wil onderbrengen. Ze proberen zich daarbij in te dekken met vrijwaringclausules waarin een maker bijvoorbeeld moet garanderen dat de exploitatie onbelemmerd kan plaatsvinden. En dat hij, als zijn CBO zijn rechten gaat uitoefenen, hij aansprakelijk is op het moment dat de producent hierop zou worden aangesproken door een exploitant. Wij adviseren die clausules niet te accepteren. Een foutieve brief van StOPnl (=producenten) aan haar leden, waarin staat dat partijen overeenstemming zouden hebben bereikt over een allesomvattende rechtenoverdracht en opname in de contracten van vrijwaringsbepalingen, is inmiddels ingetrokken.
Zoals eerder aan de orde gekomen, zal er een clausule met bijbehorende annex in ieder productiecontract opgenomen moeten worden om de VOD vergoeding te waarborgen. Afgesproken is dat de omroepen de voorwaarde aan de producenten stellen om die annex op te nemen. De overdracht van de VOD-rechten vindt plaats op voorwaarde dat die annex wordt bijgevoegd. Daarin staat dat VOD exploitanten (zoals Netflix) verplicht zijn een vergoeding af te dragen aan de CBO’s. Zie voor meer informatie de PAM site.
Vervolgens legt Ike Bertels (regisseur en lobby coördinator van PAM) uit wat de Eerste Kamer nog wel of niet kan doen en waar we achter de schermen op moeten letten. In toelichtingen op wetsvoorstellen zitten vaak nog nadere toelichtingen die van belang kunnen zijn en ondubbelzinnig duidelijkheid moeten bieden.
Cultuur
Al met al een geanimeerde en vooral informatieve avond. Het was Felix Rottenberg die halverwege de avond een persoonlijke ontboezeming liet horen, die veel zegt over de uitputtende strijd van de laatste jaren:
“Wat me enorm is tegengevallen, ontzettend naïef hoewel ik met het klimmen der jaren steeds realistischer ben geworden, is dat de RODAP-partijen toch wel heel erg met het mes op tafel onderhandelen. En niet met als uitgangspunt een creatieve gemeenschap, waarvan je, als je het goed doet, beter van wordt. Ik probeer als dienaar van PAM het woord cultuur steevast in het gesprek te krijgen, waarin ons gemeenschappelijk belang hierin zich ook tot RODAP zal uitstrekken. Wanneer RODAP dat beseft kunnen we het ook over andere dingen hebben”.
Tja, als we dat nog eens zouden kunnen meemaken.
