Maandag 14 juni organiseerde het kersverse PAM (Portal Audiovisuele Makers) haar eerste informatieavond in een volle Grote Zaal van de Balie. PAM is een samenwerkingsverband van drie beroepsorganisaties van schrijvers, regisseurs en acteurs (Netwerk Scenarioschrijvers, DDG, ACT), samen met de collectieve rechtenorganisaties Lira, VEVAM en NORMA. Doel van PAM is het veiligstellen van de rechten van makers en uitvoerend kunstenaars. PAM wil één loket waardoor omroepen en producenten jaarlijkse vergoedingen kunnen betalen voor het uitzenden van tv drama, documentaires, film en andere audiovisuele producties. Vertegenwoordigers van de drie bloedgroepen, Robert Alberdingk Thijm (scenarioschrijver en bestuurslid Lira), Waldemar Torenstra, (acteur en medeoprichter van ACT), Ike Bertels (regisseur en bestuur DDG), Anne Zeegers (projectleider PAM/coördinator Netwerk Scenarioschrijvers), Maaike Boomstra (jurist NORMA) en Sylvia Brandsteder (directeur VEVAM) lichtten de dwingende noodzaak van die collectieve incasso toe en gaven inzicht in de (weinig rooskleurige) actuele situatie van de auteursrechten.
Ike Bertels begint de presentatie met een kort overzicht van de rechtensituatie bij de televisie. Tot de jaren ‘90 er waren twee netten, later drie. Er was een overzichtelijke programmering, er waren gewone directe uitzendingen waarvoor men geacht werd een afdracht te doen. Het kijkgedrag was helder. Of je keek rechtstreeks of je nam het op op je video, waaraan een thuiskopievergoeding werd gekoppeld. En makers kregen een vergoeding bij herhaling (ongeveer 30%). Nu is dat geheel anders: minder herhalingsvergoedingen, meer vertoningen, op verschillende platforms. Er wordt intussen geld aan verdiend, maar niet door de makers. Ook op het gebied van contracten is het een chaos en steeds meer rechten zijn verdwenen, of ‘gedwongen’ overgedragen. Daarom zitten makers al weer een aantal jaar met de NPO om de tafel om te proberen betere afspraken te maken. Maar helaas zonder resultaat tot nu toe.”
Waldemar Torenstra: “De schrijvers hebben nog lange tijd een Scenarioraamovereenkomst met de publieke omroep gehad, maar inmiddels niet meer. Zoals gezegd wordt er wel verdiend aan online uitzendingen (bijvoorbeeld via een reclamefilmpje voor Uitzending Gemist), maar makers profiteren daar niet van mee. Anderen verdienen eraan, zoals kabelaars, telecombedrijven en softwareontwikkelaars. Wisten jullie dat de Belgische makers voor BVN-uitzendingen wel een vergoeding krijgen en de Nederlandse makers niet?”
Robert Alberdingk Thijm: “Al die nieuwe verspreidingsmogelijkheden moeten juridisch geregeld zijn. Het zijn openbaarmakingen waaronder onderliggende rechten liggen. Een deel van die rechten zijn al jaren ondergebracht bij de organisaties NORMA, Lira en VEVAM, kortweg CBO’s genoemd. Lira heeft ook vanaf 1997 al de digitale verspreidingsrechten. Met het oog op het ontwikkelen van nieuwe markten en producten is daar heel coulant mee omgegaan. We hebben ons bezig gehouden met de vraag: hoe regel je die rechten op zo’n manier die past in de huidige tijd én op een wijze waarop makers vergoedingen krijgen voor het gebruik door derden? Het probleem bij het regelen van rechten op audiovisuele producten is dat er veel nieuwe verschijningsmogelijkheden zijn gekomen. Een ander probleem is dat exploitanten met een groep van diverse makers moeten dealen. Als je met iedereen aparte afspraken zou moeten maken, gaat dat niet. Én media hebben steeds meer een grensoverschrijdend karakter gekregen. De oplossing die wij voorstellen is: PAM, één portal voor alle werken en alle openbaarmakingen van die werken. Dat maakt innovatie mogelijk. En het grote voordeel is dat de rechtenadministratie door CBO’s wordt uitgevoerd. Onze collectieve organisaties werken heel internationaal, waardoor m.b.v. wederkerigheidcontracten openbaarmakingen over de hele wereld mogelijk gemaakt kunnen worden. Juist met datzelfde stelsel zou je ook internetgebruik kunnen regelen. Het is volgens ons de enige garantie om een billijke vergoeding te krijgen als maker. Ter illustratie: er was geen kabel-tv en satelliet mogelijk geweest in Europa, als er geen kabel- en satellietrichtlijn was, waarin de rechten precies geregeld zijn. Toen wij met elkaar PAM bedachten, wisten we nog niet dat de grote publieke Europese omroepen, verenigd in de EBU, ook tot de conclusie zijn gekomen dat voor nieuwe gebruiksvormen maar één oplossing is: collectief beheer van rechten. In Scandinavië gebeurt dat al jaren.”
Bertels zet kort uiteen hoe PAM ontstaan is, als een reactie op een ‘position paper’ dat de omroepen, producenten en exploitanten (de ‘keten’ genaamd) in het najaar van 2009 presenteerden aan de politiek. Hun oplossing komt min of meer neer op een totale overdracht van rechten aan de producenten d.m.v. een buy-out. Ons voorstel PAM is even transparant, efficiënt en helder, maar biedt meer garanties voor vergoedingen. Uiteraard moeten we samenwerken met de keten, maar wel op onze voorwaarden.
Torenstra legt kort uit hoe het PAM-model moet gaan werken. “Voor het gebruik op al die verschillende platforms betaalt de keten een jaarlijks lumpsum-bedrag, dat via de CBO’s onder de makers verdeeld wordt. In aanvulling daarop moeten er heldere modelcontracten met de makers worden gemaakt, waarin ook minimum honorariumnormen worden opgenomen. Internationale wederkerigheidcontracten willen we graag uitbreiden en handhaven zodat alle buitenlandse acteurs, schrijvers en regisseurs die hier te zien zijn wat krijgen (en andersom). Onze boodschap aan jullie is dus: breng je collectieve rechten onder bij je CBO, en let er dan op dat deze rechten in het contract gerespecteerd worden. Wees terughoudend in het overdragen van je rechten aan producenten bij tv-producties. Bovenal, laten we samen optrekken in dit plan. En als het nodig is actie gaan voeren of desnoods staken. Het is uniek dat nu de acteurs, regisseurs, schrijvers én hun CBO’s de rechten gezamenlijk proberen te regelen.”.
Alberdingk Thijm reageert op een vraag uit de zaal over samenwerking met agenten: “Dat is inderdaad wat we willen doen. We hebben onlangs de agenten geïnformeerd over PAM en besloten en bepaald dat er een heldere contractsformulering zal moeten komen die overal wordt opgenomen. Een volgende stap kan zijn dat we de krachten echt bundelen en gaan actie voeren. Overigens is er al een kort geding tegen de NPO gevoerd, waar is uitgekomen dat de NPO tot het eind van dit jaar geen schrijvers meer uitsluit, die hun collectieve rechten hebben voorbehouden.”
De sprekers benadrukken nog eens hoe belangrijk ’t is dat we op alle fronten de communicatie zoeken. Dat er met de ‘keten’ wordt gesproken en onderhandeld over een oplossing, dat we praten met de politieke partijen. Dat we contact houden met de EBU en natuurlijk ook met OCW. Kortom, op alle fronten worden er gesprekken gevoerd en daarover vindt vanavond de informatie-uitwisseling met de achterban plaats. In een later stadium kunnen meer actiegerichte activiteiten worden ingezet.
Gijs Scholten van Aschat vertelt over de teleurstellende besprekingen met de NPO. Hij vraagt zich af of we niet nu een deadline moeten stellen: regel ’t met de makers voor 1 maart 2011 of anders contracteren wij alleen nog maar onder onze voorwaarden. Als iedereen zich daaraan houdt, sta je sterk. Hij vindt zo’n soort signaal heel belangrijk. Torenstra reageert door te melden dat de vernieuwing van het kabelcontract per 31 december in feite de stok achter de deur moet zijn.
Alberdingk Thijm reageert op een vraag uit de zaal over het precieze stappenplan. Hij geeft aan dat er een samenwerking tussen schrijvers, regisseurs en acteurs tot stand is gekomen, dat PAM is bedacht en in de wereld gezet. Daarnaast zijn de gesprekken met de ‘keten’ op gang gekomen. Er is al een concept-convenant gemaakt over collectieve licenties tussen de schrijvers en de NPO. De aansluitingscontracten met de CBO’s zijn al aangepast of de aanpassing is bijna afgerond. Kortom, er is al veel gebeurt en we gaan door met onderhandelen, informeren en zonodig acties voeren. “Ik denk dat we uiteindelijk moeten gaan procederen en dat dat de enige manier is om het af te dwingen”. Op een reactie van Ger Poppelaars (voorzitter DDG) uit de zaal memoreert Alberdingk Thijm dat wij als makers de publieke opinie op onze hand hebben, en ook in Europees perspectief sterk staan. Het Europees parlement heeft steeds meer ‘n aversie tegen het soort grote conglomeraten zoals in de ‘keten’. Maar we moeten die publieke opinie wel in ons voordeel gebruiken richting politiek, want daar is de lobby van grote bedrijven enorm sterk.
Anne Zeegers reageert op een vraag uit de zaal over wat makers nu concreet moeten doen bij een contractonderhandeling. Ze legt uit dat sinds het afgelopen half jaar de algemene voorwaarden en contracten strakker aansturen op overdracht van rechten. Dat is ongunstig, want PAM kan alleen over vergoedingen voor rechten onderhandelen en een goede deal maken als zij kan beschikken over die rechten. Binnen PAM zijn we nu bezig om met hulp van de agenten de nieuwe, ongunstige voorwaarden te inventariseren. Hiervoor willen we ook jullie oproepen contracten met ongunstige voorwaarden aan ons toe te sturen. Na inventarisatie kunnen we kijken wat we er het beste aan kunnen doen. Vervolgens legt Zeegers kort uit wat de juridische context is van de PAM-oplossing: “Het zijn in totaal drie contracten die met elkaar in relatie staan. Het begint bij jullie aansluitcontracten met de Lira, NORMA of VEVAM, waarin jullie een aantal rechten, bijv. digitale en on demand-rechten, overdragen aan de rechtenorganisaties. Voor de uitzendrechten geven jullie je rechtenorganisatie toestemming om daar over te onderhandelen met derden. Het tweede contract is tussen de individuele maker met zijn of haar producent. Dat is ongeveer hetzelfde contract als dat wat jullie nu afsluiten. Behalve dat er een clausule instaat dat over audiovisuele rechten niet meer rechtstreeks met de producent gecontracteerd wordt. Die rechten zijn nl. in handen gelegd van de CBO’s. Het derde contract sluiten de CBO’s met derden, de producenten, omroepen en exploitanten. Vervolgens betalen die derden partijen jaarlijks een lumpsum vergoeding aan de drie collectieve rechtenorganisaties, die verenigd zijn in PAM. Dat is dus heel in het kort hoe het systeem in elkaar zit.”
De conclusie van de avond is dat de makers goed geïnformeerd zijn over het belang van hun rechten, dat ze blij zijn dat er gezamenlijk wordt opgetrokken en de koers van PAM steunen. En dat het een weleens een spannend najaar 2010 kan gaan worden!
Verslag: Peter Dop en Martijn Mewe (DDG)
Download file
PAM panel 3.JPG
Gijs Scholten van Aschat Ger Poppelaars Hans Hylkema.JPG
